- Official Post
Nestorijanska crkva
Crkva Istoka (syr: ܥܕܬܐ ܕܡܕܢܚܐ [Ēdṯāʾ d-Maḏenḥā]) je bila hrišćanska crkva u Persijskom carstvu i drugim delovima Azije tokom kasne antike i srednjeg veka. Ona je nastala kao istočna grana sirijskog hrišćanstva i koristila je istočno-sirijski obred u liturgiji. Ona je razvila posebne teološke i eklesiološke tradicije i odigrala glavnu ulogu u istoriji hrišćanstva u Aziji. Ponekad je se naziva i Asirska pravoslavna crkva, a u istoriji je poznata i kao »Crkva mučenika«, zbog brojnih primera mučeništva među njenim članovima. Kasnije se podelila raskolima na nekoliko delova.
Nestorije je svešteničko obrazovanje stekao kao učenik Teodora Mopsuestijskog u Antiohiji, a reputaciju je stekao svojim besedama, koje su vodile njegovom postavljanju za carigradskog patrijarha. On se zauzeo da se racionalno objasni i razume ovaploćenje Božanskog Logosa, drugog lica Svete Trojice, kao čoveka Isusa Hrista. I poučavao je da su ljudska i božanska suština Hrista odvojene; tj da dve prirode (syr: qnoma): Sin čovečji i Božanski Logos prebivaju u jednoj ličnosti (syr: parsopa). Kao rezultat toga, episkopi sledbenici ovog učenja (nestorijanci) su odbacili takvu terminologiju kao što je "Bog je patio" ili "Bog je razapet", jer je ljudski aspekt Isusa Hrista koji je patio bio odvojen od njegovog božanstva. Oni su odbacili izraz Teotokos ("Roditelj Boga - Bogorodica") za Devicu Mariju, predlažući umesto toga naslov Hristotokos ("Roditelj Hrista - Majka Hristova"), jer je po njihovom mišljenju Marija rodila samo ljudsku osobu Isusa, a ne i Boga.
Zbog ovoga su ga njegovi protivnici optužili da podrazumeva dve ličnosti u Hristu, božansku i čovečansku. Njegov glavni protivnik bio je patrijarh aleksandrijski Kiril, koji je 431. godine, na Trećem Vaseljenskom Saboru u Efesu izdejstvovao (hajdučijom, možemo slobodno reći) da Nestorijevo učenje bude proglašeno za jeres. Iako je izričito poricao da propoveda 2 osobe u Mesiji, Nestorije je svrgnut sa carigradskog patrijaršijskog trona, lišen je svešteničkog čina, proglašen jeretikom i ubrzo zatim prognan u manastir u Egiptu, gde je ostao do kraja života. To je dovelo do raskola i egzodusa pristalica Nestorija u Sasanidsku Persiju. Hrišćani u Persiji su prihvatili ove izbeglice i postepeno usvojili Nestorijevu doktrinu, što je dovelo do toga da se Crkva u Persijskom carstvu naziva alternativno kao Nestorijanska crkva.
Pored hristoloških debata, ostali faktori koji su uticali na sukob bili su: rivalstvo između sedišta u Aleksandriji i Antiohiji, carev uticaj na sedište u Carigradu i patrijaršijsko prvenstvo Pape. Borba između Nestorija (koga je podržavao car Teodosije II) i Kirila (koga je podržavao papa Celestin I), bila je istovremeno i borba za prestiž između episkopskih sedišta u Antohiji i Aleksandriji.
U pismu Nestoriju, Kiril pokazuje da Logos i telo u Hristu nisu udruženi, nego su sjedinjeni u jednu ipostas. Njegova formula: jedinstvena priroda ovaploćenog Logosa, kojom objašnjava prirodu Hrista, prihvaćena je od monofizita; i kasnije (na Saboru 451. god.) odbačena kao nepravoverna.
Četvrti Vaseljenski Sabor je održan u Halkidonu na maloazijskoj obali Bosfora od 8. oktobra do 1. novembra 451. godine. Halkidonski sabor je definisao hristološki stav kojim se razlikuju dve prirode Hrista, božanska i čovečanska (diofizitizam). U ovoj definiciji se izjavljuje da je Isus Hristos zaista ovaploćeni Logos, istiniti Sin Božiji, rođen od Oca pre svih vekova. U njoj se potvrđuje da je Devica Marija istinita Teotokos (Bogorodica), a Onaj koji je od nje rođen po telu u Vitlejemu, je nestvoren božanski Sin Božiji, jedan od Svete Trojice. Prema tome, Isus iz Nazareta je jedno lice ili ipostas sa dve prirode - ljudskom i božanskom. On je potpun čovek. On je potpun Bog. On je savršen Bog i savršen čovek. Kao Bog, On je iste suštine: jednobitan sa Bogom Ocem i Svetim Duhom. Kao čovek, on je jednake suštine sa svim ljudskim bićima. Sabor je potvrdio odluke Efeskog sabora iz 431. godine; ali je takođe i zadovoljio (neke) zahteve episkopa Istoka da se jasno ispoveda da je u Isusu istinita ne samo božanska već i ljudska priroda. Ovaj Sabor je izopštio monofizite, koji su učili da u Hristu postoji samo jedna, božanska priroda.
No, većina episkopa Antiohijske patrijaršije je ostala pri učenju Mar Nestoriosa, i odvojila se u Crkvu Istoka: koju je predvodio Patrijarh Istoka, nastavljajući liniju koja je, prema predanju, sezala u apostolsko doba. Liturgijski, crkva se pridržava istočno-sirijskog obreda. Između 9. i 14. veka, na svom vrhuncu, Crkva Istoka je prema geografskim merilima rasprostranjenosti predstavljala najveću hrišćansku crkvu na svetu, sa eparhijama koje su se protezale od njenog središta u Gornjoj Mesopotamiji, od Sredozemnog mora do dalekih prostranstava kao što su Kina, Mongolija, Indija, Centralna Azija, Anadolija i Arabijsko poluostrvo. Od vremena dostizanja svog vrhunca po obimu geografskog prostora na kome se prostirala, crkva je doživela brzi period opadanja od 14. veka, što je u velikoj meri bilo rezultat spoljnih uticaja.
